با
نگار زحمتی
صمیمیت، به عنوان ظرفیت تجربه نزدیکی عاطفی و آسیب‌پذیری در روابط عاشقانه، نه تنها یک فرآیند رفتاری بلکه یک ساختار روانی پیچیده است. اضطراب صمیمیت زمانی بروز می‌کند که فرد با ترس‌های ناخودآگاه مواجه شود؛ ترس‌هایی که اغلب ریشه در روابط اولیه با والدین یا مراقبان اولیه دارند. تجربه صمیمیت در بزرگسالی می‌تواند همان الگوهای دفاعی کودکی را بازتولید کند، و مقاومت‌های ناخودآگاه فعال شوند.
ریشه‌های روانشناختی اضطراب صمیمیت از منظر روانکاوی، اضطراب صمیمیت ناشی از تضاد بین میل به نزدیکی و ترس از آسیب‌پذیری است. در بسیاری از افراد، تجربه‌های کودکی با فقدان محبت، طرد، یا بی‌ثباتی مراقب، الگوهای دفاعی شدیدی را شکل داده است. این الگوها به گونه‌ای در ناخودآگاه تثبیت شده‌اند که حتی در روابط عاشقانه بزرگسالی نیز فعال می‌شوند. افرادی که اضطراب صمیمیت بالایی دارند، ممکن است در ناخودآگاه خود صمیمیت را با تهدید یا از دست دادن کنترل شخصی مرتبط بدانند. این پیوند ناخودآگاه میان نزدیکی و خطر، باعث می‌شود هرگونه تجربه صمیمیت عمیق، واکنش‌های دفاعی پیچیده را فعال کند.
مقاومت‌های ناخودآگاه مقاومت‌های ناخودآگاه، مکانیسم‌هایی هستند که برای حفاظت از خود در برابر آسیب‌پذیری هیجانی فعال می‌شوند. این مقاومت‌ها می‌توانند به شکل‌های مختلف ظهور کنند: فرافکنی (Projection): فرد احساسات و نیازهای ناخودآگاه خود را به شریک نسبت می‌دهد، و ممکن است او را متهم به بی‌توجهی یا سردی کند. اجتناب فعال یا فاصله‌گیری: فرد بهانه‌های مکرر برای فاصله گرفتن از صمیمیت پیدا می‌کند، یا با کاهش تعامل هیجانی، نزدیکی را پس می‌زند. تحریک یا آزمایش مرزها: برخی افراد با ناخودآگاه، وفاداری یا علاقه شریک را آزمایش می‌کنند تا اطمینان حاصل کنند که صمیمیت آن‌ها را تهدید نمی‌کند. فانتزی و رویاهای اضطرابی: ذهن ناخودآگاه اغلب در رویاها یا فانتزی‌ها صمیمیت را با موقعیت‌های تهدیدآمیز و اضطراب‌آور بازتولید می‌کند، مانند سقوط، گم‌شدن یا فرو رفتن در مکان‌های بسته. این مقاومت‌ها نه صرفاً مانع صمیمیت بلکه پیام‌های ناخودآگاههستند که نشان می‌دهند فرد هنوز ترس از آسیب‌پذیری و فقدان کنترل را تجربه می‌کند.
چرخه‌های اضطراب و صمیمیت افراد با اضطراب صمیمیت معمولاً وارد چرخه‌های رفتاری نزدیکی–فاصله گرفتن می‌شوند. این چرخه شامل مراحل زیر است: تجربه علاقه و تمایل به صمیمیت بروز اضطراب ناشی از نزدیکی هیجانی فعال شدن مقاومت‌های ناخودآگاه و فاصله‌گیری کاهش اضطراب و بازگشت به صمیمیت این چرخه، بازتاب تکرار ناخودآگاه الگوهای کودکی است: میل به نزدیکی وجود دارد، اما تجربه اولیه نشان داده که نزدیکی ممکن است با رنج یا طرد همراه باشد.
تحلیل روانکاوانه و راهکارهای نظری از منظر روانکاوی، درمان اضطراب صمیمیت شامل ایجاد فضای ایمن، بدون قضاوت و پذیرنده است. روانکاو با تحلیل مقاومت‌ها و چرخه‌های اضطرابی، به فرد کمک می‌کند تا: ترس‌های خود را شناسایی و تجربه کند ظرفیت تحمل نزدیکی و آسیب‌پذیری را افزایش دهد صمیمیت را بدون از دست دادن خود و مرزهای شخصی تجربه کند تحلیل دقیق مقاومت‌های ناخودآگاه، به ویژه فانتزی‌ها و رویاهای اضطرابی، کلید فهم پویایی‌های پیچیده روابط عاشقانه و عبور از موانع روانی صمیمیت است.
نتیجه‌گیری اضطراب صمیمیت و مقاومت‌های ناخودآگاه در روابط عاشقانه، پدیده‌ای چندلایه است که ریشه در تاریخچه روانی و تجارب اولیه فرد دارد. فهم و تحلیل این پدیده‌ها از منظر روانکاوی، نه تنها امکان درک عمیق‌تر رفتارهای عاشقانه را فراهم می‌کند، بلکه مسیر رسیدن به صمیمیت واقعی و پایدار را روشن می‌سازد.